روسيه در دوران ديكتاتوري نيكلاي اول، دچار فساد، رشوه‌خواري، ظلم و بيداد مالكان و اشراف نسبت به توده مردم بوده است. نويسنده كه وضعيت آن دوران را ديده، موشكافانه، با طنزي تلخ همه اين نارسايي‌ها، فسادهاي مالي و اخلاقي، به ويژه در اركان و سازمان‌هاي دولتي را در قالب شخصيتي جاه‌طلب و پول‌دوست به نام چيچيكوف كه در ادبيات روس شبيه ابلومف، شهرت خاصي پيدا كرده و بعد هم چهار چوب ماجرايي مسخره، يعني خريدن رعيت‌هاي مرده‌اي كه اسم‌شان از آمار زنده‌ها حذف نشده و از آن‌ها براي گرو گذاشتن در بنگاه رهني و گرفتن وام، مي‌توان استفاده كرد، آورده است. چيچكوف ضمن سفرهايي كه مي‌كند، با شخصيت‌هايي برمي‌خورد كه نماينده طبقه‌هاي روسيه تزاري و نحوه زندگي، سنت‌ها بي‌عدالتي‌ها، روحيه‌هايي گاه مسخره، گاه دردناك و به طور خلاصه تصوير بسيار دقيق و تمام‌نمايي است از زندگي مردم روسيه آن زمان. اهميت اين شاهكار به جاماندني گوگول فقط در شناساندن و تجزيه و تحليل مردم روسيه نيست، بلكه درس بزرگ و روشن‌بينانه‌ايست براي همه مردم دنيا كه كم و بيش دچار همين نارسايي‌ها، فسادها و ظلم و جورهاي حكام خودكامه‌اي هستند كه مانند زالو به جان‌شان افتاده و خون‌شان را تا آخرين قطره مي‌مكند.